وبلاگ علمي آموزشي رسام

به مناسبت اول دي / روز ملي راهداري

اضطراب درراه ماندگان و تشويش گرفتاران برف و كولاك جاده را فقط كساني درك مي كنند كه يكبار در چنين وضعيتي قرار گرفته اند و تجربه كرده اند كه پس از ساعت ها دست و پنجه نرم كردن با سرما و گرسنگي  ، در اوج نا اميدي و ياس ، وقتي صداي تجهيزات برف روبي و يا ماشين آلات بازگشايي محورها را مي شنوند ، چه اميدي در دلها آنها متولد مي شود.

راهداران ، مردان گمنامي هستند كه اين اميد را هرساله به هنگام برف و يخبندان و يا بروز سيل و ريزش كوه در دل هزاران مسافر جاده ها ، ايجاد مي كنند و آنها را از مرگ حتمي نجات مي دهند  وچه زيبا فرمود آن معصوم (ع) كه هركسي جان يك انسان ديگر را نجات دهد ، جايگاهي جز بهشت  سزاوار او نيست .

راهداران علاوه بر ماموريت هاي فوري و اضطراري در جاده وظيفه تعمير و نگهداري مستمر تمامي راهها و ابنيه فني نظير پل ها ، تاسيسات و علائم جاده اي كشور را به عهده دارند  كه به نوبه خود در حفاظت از جان و مال مردم و عابران جاده ها موثر است .

تعمير و نگهداري رويه هاي شني و آسفالتي ، حفظ حريم و خط كشي راهها ،نصب علائم هشدار دهنده و بازدارنده خطر ، برف روبي و بازگشايي محورهاي مسدود شده و همچنين تامين روشنايي و تهويه تونل ها و نقاط مه گير و حادثه خيز جزو مهمترين وظايف راهداران است كه صد البته پرداختن به هريك از اين امور به بودجه ويژه جاري نياز دارد .

طبق آمار در طول 180 هزار كيلومتر راههاي كشور بالغ بر 20 هزار دستگاه پل عريض ،186 دستگاه تونل ،  290 گردنه برفگير و حدود 1000 نقطه مه گير و حادثه خيز وجود دارد كه نگهداري ، بهسازي و رفع حادثه خيزي آنها بر اساس استاندارد هاي بين المللي ، سالانه  به  4 الي 6 درصد از ارزش 75 هزار ميليارد توماني راههاي كشور نيازمند است . يعني نگهداري و بهسازي راههاي كشور سالانه 3 هزار ميليارد تومان هزينه دارد ولي از اين مقدارفقط 23 درصد در بودجه هاي سنواتي تخصيص مي يابد .

كمبود اعتبار و برخي نامديريتي ها در صرف بودجه بخش حمل و نقل سبب شده تا با وجود تلاش انكارناپذير راهداران گمنام ، استاندارد كيفي جاده هاي كشور نسبت به ساير كشورهاي همطراز توسعه ايران قابل دفاع نباشد ( البته اين نكته اي است كه مديران اجرايي بخش حمل و نقل و راهداري كشور در ادعاهاي خود ، همواره منكر آن هستند و معتقدند جاده هاي ما از بالاترين استاندارد هاي كيفي برخوردار است ) با اين وجود مرگ شمار قابل توجهي از 9 هزار كشته تصادفات جاده اي كشور در سال مرهون نبود استاندارد هاي كيفي ، فقدان تجهيزات ايمني و تاسيسات بازدارنده و هشدار دهنده و همچنين امكانات راهداري در جاده هاست .

آمارهاي رسمي پزشكي قانوني نشان مي دهد كه  تعداد  تصادفات جاده اي منجر به فوت در هفت ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه پارسال 19 درصد و تعداد كشته هاي سر صحنه تصادف حدود 14 درصد افزايش يافته است. اگر  ضريب خطاي انساني را در بروز سوانح جاده اي 75 درصد فرض كنيم ، بي شك مرگ 15 درصد از 4500 كشته تصادفات جاده اي ايران در اين مدت  ( يعني 675 نفر از آنها ) به سبب مشكلات فني و كمبود علائم و امكانات ايمني  در راههاي كشوراست  و اين رقم برابر با تعداد كشته شدگان تصادفات شهري و جاده اي دركشورهايي نظيراتريش ، ايتاليا ، مجارستان و پرتغال و يا مجموع كشته شدگان سوانح جاده اي10 كشور اروپايي در سال گذشته است .

بضاعت راهداري كشور براي نگهداري و بهسازي جاده ها هم اينك  در حدود 400 راهدارخانه با 2600 دستگاه ماشين آلات فني در سراسر جاده هاي ايران است كه كمتر از 40 درصد نياز واقعي اين بخش محسوب مي شود .

همچنين ازمجموع 300 دوربين نظارتي كه قرار بود با هزينه اي معادل 12 ميليارد تومان در گردنه هاي خطرناك و نقاط حادثه خيز جاده اي براي كنترل و بهبود امور راهداري  نصب شود ، تعداد زيادي هنوز نصب نشده و برنامه رفع حادثه خيزي گردنه هاي خطرناك با تاخير روبروست .

در كنار اين مسائل رويكرد صرفا تبليغاتي بخش هاي راهسازي و بهره برداري زودهنگام  آنها از برخي پروژه هاي نيمه تمام و غير استاندارد در حمل و نقل جاده اي ( نظير آزاد راه تهران – پرديس كه شش ماه پس از افتتاح به دليل رعايت نكردن مسائل ايمني در طراحي و ساخت بسته شد و يا آزاد راه زنجان – تبريز و جاده  ديزين به گچسر كه هنوز هم با گذشت ماهها از زمان افتتاح ،  از نظر پليس راه محورهاي غير ايمن هستند ) بر مشكلات راهداري براي نگهداري و تامين امنيت جاده ها افزوده است .

همچنين طرح غير منطقي وزارت راه و ترابري براي آسفالت راههاي روستايي ،  بدون نصب علائم و تاسيسات ايمني و اتصال غير متعارف محورهاي  مذكور به جاده ها و شريان هاي اصلي  ، حجم وظايف رهداران را براي تامين و نگهداري راهها افزايش داده است .

يافته هاي علمي و كارشناسي ثابت مي كند كه  نگهداري و تجهيز راهها اهميتي كمتر از ساخت و توسعه آنها ندارد ، از اين رو سزاوار است پيش از اجراي طرحهاي توسعه اي اين بخش به تامين بودجه نگهداري آنها بيانديشيم تا همانند امروز دهها طرح افتتاح شده غير ايمن روي دست مسئولان حمل و نقل جاده اي كشور باقي نماند .

بي جهت نيست كه از قديم گفته اند :    "   يك  ده  آباد  ،  بهتر از صد شهر خراب  "

احداث هزاران كيلومتر راه جديد آسفالته  بدون فراهم ساختن امكانات راهداري در آنها و غافل ماندن از تامين و نگهداري راههاي موجود به دليل كمبود اعتبارات ، چيزي جز اتلاف منابع ملي نيست .

افزايش طول جاده هاي كشور و ارزش دارايي هاي اين بخش كار سترگي در كارنامه مديران دولتي بخش حمل و نقل محسوب نمي شود  ،  مهم توانايي ما در نگهداري دارايي هاي موجود وميزان تلاش براي استفاده ايمن و  جلوگيري از تخريب آنهاست .

سالروز ملي راهداري فرصت مغتنمي براي بازنگري در برنامه هاي دولت در بخش حمل و نقل جاده اي است  تا از اسراف و اتلاف بيش از پيش منابع مالي اين حوزه  به بهانه اجراي طرحهاي جديد جلوگيري كنيم و زمينه حفظ دستاوردهاي عمراني مديران گذشته در شبكه راههاي كشور را فراهم آوريم .

نوشته : كامران نرجه  Kamran    Narjeh

اين يادداشت به مناسبت اول دي ُ روز ملي راهداري در صفحه ۴ روزنامه اطلاعات اول دي ۱۳۸۸ درج شده است