وبلاگ علمي آموزشي رسام

ويژگي هاي اقليمي و جغرافيايي

سرزمين كنيا با 582 هزار و 650 كيلو متر مربع مساحت در بخش شرقي قاره آفريقا مستقر است. طول خطوط مرزي كنيا با همسايگان خود در بخش خشكي به حدود 3 هزار و 477 كيلومتر مي رسد، به طوري كه اين كشور از سمت شرق به طول 682 كيلومتر با سومالي، از سمت شمال به طول 861 كيلومتر با اتيوپي، از سمت شمال غرب به طول 232 كيلومتر با سودان، از سمت غرب به طول 933 كيلومتر با اوگاندا و از سمت جنوب به طول 769 كيلومتر با تانزانيا مرز مشترك دارد. همچنين، طول خطوط ساحلي كنيا با اقيانوس هند در قسمت جنوب شرقي به 536 كيلومتر مي رسد. كنيا سرزمين ناهمواري است و ارتفاعات كما بيش بلند در اغلب نقاط آن به چشم مي خورد. اما بلندترين نقطه كنيا در قله كنيا 5199 متر ارتفاع دارد . اراضي قابل كشت و زرع و مراتع طبيعي حدود 10 درصد از خاك كنيا را شامل مي شوند و مابقي خاك اين كشور به استپ ها و مناطق كوهستاني اختصاص دارد.

كنيا به برخي از معاهدات بين المللي در بخش محيط زيست نظير تغييرات آب و هوايي، بيابان زدايي، دفن زباله ها، قانون درياها، زباله هاي دريايي، منع آزمايش هاي اتمي، حراست از لايه اوزن، آلودگي كشتي ها و ... پيوسته است .

عمده ترين مشكل زيست محيطي اين كشور افزايش آلودگي منابع آب آشاميدني شهرها به آلاينده هاي صنعتي و تخريب منابع طبيعي بر اثر تعليف غير اصولي حيوانات اهلي است. فرسايش خاك كوهستان و  جنگل ها، بارش باران هاي اسيدي و رانش زمين را بايد از ديگر مشكلات طبيعي كنيا به شمار آورد.

ويژگي هاي جمعيتي و فرهنگي و بهداشتي

طبق جديدترين برآورد جمعيتي از سوي برنامه عمران سازمان ملل متحد UNDP، كشور كنيا حدود 31 ميليون و 639 هزار نفر جمعيت دارد كه 3/41 درصد از آنها زير 15 سال، 8/55 درصد بين 15 تا 64 سال و 9/2 درصد بيشتر از 65 سال دارند.

كنيا به ازاي هر هزار نفر از جمعيت خود 81/28 نفر نرخ زاد و ولد، 01/16 نفر نرخ مرگ و مير و 15/0 نفر نرخ منفي مهاجرت دارد و بر همين اساس، نرخ رشد سالانه جمعيت آن حدود 27/1 درصد است.

كارشناسان سازمان بهداشت جهاني معتقدند حداقل 15 درصد از مردم اين كشور مشكوك به ابتلا به ويروس بيماري ايدز هستند و هم اكنون، 5/2 ميليون نفر در اين سرزمين بر اثر ابتلا به اين بيماري خطرناك با مرگ دست و پنجه نرم مي كنند.

از سال 2001 ميلادي تا كنون بيش از 190 هزار نفر به خاطر ابتلا به ويروس HIV در كنيا جان خود را از دست داده اند.

زنان كنيا در طول دوران باروري خود به طور متوسط 47/3 مورد باردار مي شوند، ولي شيوع برخي بيماري هاي مسري و كمبود امكانات بهداشتي و درماني موجب شده تا آمار سلامت و اميد به زندگي در كودكان كنيا بسيار پايين باشد، به گونه اي كه از هر يكصد كودك كنيايي 02/6 دختر و 63/6 پسر هرگز شانس رسيدن به سن 4 سالگي را ندارند. بر همين مبنا، آمار مرگ و مير در افراد مسن كنيا نيز بالاست و اميد به زندگي در ميان مردان اين سرزمين 02/45 سال و در بين زنان 43/45 سال است.

ساكنين كنيا سياهپوستان متعلق به قبايل «كيكويو» ، «لويا» ، «كالنجين» ، «كايا» ، «ليو» ، «كيشي» و ... هستند كه 45 درصد از آنان را مسيحيان پروتستان ، 33 درصد كاتوليك ، 10 درصد مسلمين و 10 درصد پيروان اديان اوليه تشكيل مي دهند.

زبان رسمي مردم كنيا «انگليسي» و «سواحيلي» است ولي در روستاها مردم به زبان هاي محلي قبايل خود صحبت مي كنند. حداقل 1/85 درصد از مردم كنيا توانايي خواندن و نوشتن دارند.

تقسيمات كشوري و ويژگي هاي سياسي

جمهوري كنيا هفت استان دارد و نام پايتخت آن «نايروبي» است. از ديگر شهرهاي مهم اين كشور مي توان به «ماليندي» ، «مومباسا» ، «لامو» ، «گارسيا» ، «وجير» و «مارسابيت» اشاره كرد.

كنيا روز دوازدهم دسامبر 1963 از زير نفوذ انگلستان خارج شد و به استقلال رسيد. «مووايي كيباكي» هم اكنون رياست جمهوري كنيا را به عهده دارد.

كنيا علاوه بر سازمان ملل متحد، در كميسيون اقتصادي آفريقا، بانك توسعه آفريقا، بانك توسعه اقتصادي آفريقا، سازمان خواربار و كشاورزي ملل متحد، گروه 15 ، گروه 77 ، آژانس بين المللي انرژي اتمي، بانك بين المللي ترميم و توسعه، سازمان بين المللي هواپيمايي كشوري، كنفدراسيون بين المللي اتحاديه هاي كارگري، جامعه بين المللي توسعه، صندوق بين المللي توسعه كشاورزي، صندوق بين المللي پول، سازمان بين المللي كار ، سازمان بين المللي دريانوردي، سازمان بين المللي استاندارد، جنبش عدم تعهد، كنگره آفريقا، سازمان وحدت آفريقا، سازمان منع تكثير سلاح هاي شيميايي، كميسيون توسعه تجارت سازمان ملل متحد، سازمان توسعه فرهنگي ملل متحد، سازمان توسعه صنعتي ملل متحد، كميسيون ناظر بر آتش بس سازمان ملل متحد در بسياري از كشورهاي آفريقايي و آسيايي، سازمان جهاني پست، سازمان بين المللي پليس جنايي، سازمان بين المللي مالكيت معنوي، سازمان بين المللي هواشناسي، سازمان بين المللي گردشگري و سازمان جهاني تجارت عضويت دارد.

ويژگي هاي اقتصادي

شكل روستايي و ابتدايي كشاورزي در كنيا، اساس توليد اقتصادي اين كشور را شامل مي شود. با اين حال، كنيا به دليل واقع شدن در كنار اقيانوس هند امكان ترانزيت كالاهاي صادراتي به مركز آفريقا را دارد. به عبارت ديگر، خدمات بازرگاني در اين سرزمين به عنوان دومين زمينه شغلي حول محور عبور كالا از مرزهاي شرقي و سواحل اقيانوس هند به سمت مرزهاي غربي و اراضي مركزي آفريقا توسعه يافته است . ارزش توليد ناخالص داخلي كنيا در سال 2003 ميلادي به 89/32 ميليارد دلار رسيد كه نسبت به سال قبل از آن، حدود 1/1 درصد رشد نشان مي دهد. بخش كشاورزي 24 درصد، بخش خدمات 63 درصد و بخش صنعت 13 درصد از توليد ناخالص داخلي اين كشور را شامل مي شود. هر چند درآمد سرانه ملي كنيا حدود 1100 دلار است، ولي بالغ بر 45 درصد از مردم اين كشور زير خط فقر زندگي مي كنند. سال گذشته  ميلادي نرخ تورم اقتصادي كنيا به دنبال سياست هاي اصلاح گرانه دولتي به نحو چشمگيري كاهش يافت و به 9/1 درصد رسيد.

كنيا قريب به 10 ميليون نفر نيروي كار دارد كه 75 تا 80 درصد از آنها در بخش كشاورزي شاغلند. از سوي ديگر،‌ نرخ بيكاري در اين كشور هنوز بالاي 35 درصد است.

كنيا ذخاير غني از طلا، نمك، آهك و سنگ مرمر در اختيار دارد، ولي هنوز هم از معادن خود به خوبي بهره برداري نمي كند.

بخش صنعت در كنيا تاكنون در زمينه كالاهاي مصرفي كوچك نظير پلاستيك، مبلمان، نساجي، صابون سازي، دخانيات، باطري سازي و توليد فرآورده هاي كشاورزي، سيمان و صنعت گردشگري توسعه يافته است، در حالي كه اين كشور زمينه هاي فراواني براي رشد صنعتي دارد.

كنيا توان توليد چهار ميليارد و 33 ميليون كيلووات ساعت انرژي الكتريكي دارد كه 71 درصد از اين ظرفيت را توسط نيروگاه هاي حرارتي، 7/17 درصد توسط نيروگاه هاي برق – آبي و مابقي را توسط ساير شيوه هاي تامين انرژي توليد مي كند. بااين حال، مصرف سالانه انرژي الكتريكي اين كشور در حدود سه ميليارد و 981 ميليون كيلووات ساعت است و ظرفيتي براي صدور برق به همسايگان باقي نمي ماند. كنيا منابع نفتي غني ندارد و عمده نيازهاي نفتي خود را از كشورهاي توليدكننده خريداري مي كند. مصرف روزانه نفت كنيا در حدود 57 هزار شبكه است.

بخش كشاورزي كنيا كه اساس اقتصاد اين كشور را شامل مي شود، توليد كننده محصولاتي نظير چاي، قهوه، ذرت، گندم، نيشكر، ميوه و سبزيجات است. معتبرترين بسته هاي چاي صادراتي از كشورهاي اروپايي به ساير كشورها مخلوطي از چاي كنيا را در بر دارد. علاوه بر آن، كنيا حجم قابل توجهي از بازار مصرف چاي در خاورميانه را به خود اختصاص داده است.

در بخش دامپروري نيز كنيا توليدكننده گوشت گاو، گوسفند و مرغ است. هر چند اين كشور در حاشيه اقيانوس هند واقع شده و ساحل نسبتاً طولاني با اين اقيانوس دارد، ولي صنايع شيلاتي در كنيا چندان توسعه يافته نيستند.

كنيا در سال 2003 ميلادي بيش از 1/2 ميليارد دلار از قبيل چاي، صنايع دستي، قهوه، فرآورده هاي نفتي و سيمان به خارج صادر كرد. اوگاندا، انگلستان، آمريكا، هلند، پاكستان، تانزانيا و مصر بزرگترين خريداران كالا از كنيا هستند.

اين كشور همچنين، طي سال 2003 ميلادي نزديك به سه ميليارد دلار كالا از قبيل ماشين آلات صنعتي، لوازم نقليه موتوري، نفت و فرآورده هاي وابسته، فولاد و آهن آلات و وسايل پلاستيكي وارد كرد. امارات متحده عربي، عربستان سعودي، آمريكا، انگلستان، آفريقاي جنوبي، فرانسه، چين، ژاپن و هند مهمترين فروشندگان كالا به كنيا هستند.

كنيا نزديك به پنج ميليارد و 700 ميليون دلار بدهي خارجي دارد. واحد پول اين كشور «شيلينگ» است و هر دلار آمريكا حدوداً با 80 شيلينگ كنيا برابري مي كند (نرخ برابري 25 مه 2004) .

ويژگي هاي مخابراتي و امكانات ترابري

در كنيا حدود 250 هزار شماره تلفن ثابت و 540 هزار شماره تلفن همراه داير است. از سوي ديگر، برنامه هاي تلويزيوني كنيا از طريق هشت شبكه دولتي در سطح كشور پخش مي شود و مردم اين سرزمين امواج 24 ايستگاه راديويي موج AM، 18 ايستگاه راديويي موج FM و شش ايستگاه راديويي با طول موج كوتاه را دريافت مي كنند. تا كنون حداقل شش مركز خدمات مخابراتي اينترنت با بيش از 500 هزار كاربر در اين كشور ايجاد شده است. در كنيا بالغ بر دو هزار و 778 كيلومتر راه آهن با عرض ريل يك متر وجود دارد. همچنين، 63 هزار و 942 كيلومتر جاده اصلي و فرعي در كنيا احداث شده است. بنادر «كيسومو»، «لامو» و «مومباسا» مهمترين بنادر صيادي و تجاري كنيا هستند.

ناوگان دريايي كنيا داراي 2 فروند كشتي كانتينربر، يك فروند نفتكش و يك فروند كشتي (رو - رو) است. در كنيا حداقل 230 فرودگاه بزرگ، كوچك و روستايي وجود دارد كه تنها چهار فرودگاه توانايي پذيرش پروازهاي پهن پيكر را دارا هستند.

مناسبات اقتصادي ايران و كنيا

روابط بازرگاني ايران و كنيا اگر چه سابقه اي بسيار طولاني دارد، ولي هيچگاه متنوع نبوده و تنها به تبادل چند قلم كالاي ميان دو كشور محدود بوده است.

چاي كنيا مهمترين كالاي واردات از اين كشور به بازار ايران است و قير، نفت، پارافين، كشمش، لاستيك خودرو، لوازم پلاستيكي، فرش، اشيا شيشه اي و ظروف آلومينيومي عمده ترين محصولات ايراني هستند كه به كنيا صادر مي شوند.

تجارب فني و مهندسي ايران در زمينه استخراج معادن، صنايع شيلاتي، امور عمراني، راهسازي، پل سازي، سدسازي، ساخت كارخانه هاي  سيمان و محصولات غذايي مي تواند زمينه مناسبي براي توسعه مناسبات اقتصادي دو كشور باشد. توجه بازار كنيا به محصولات پلاستيكي ايران نبايد محدود به صدور چند قلم لوازم آشپزخانه و كالاهاي كوچك باشد. ايجاد يك نمايشگاه اختصاصي از توليدات ايران در نايروبي كمك شايسته اي به شناخت تجار كنيايي از محصولات صادراتي كشورمان خواهد بود.

آمار مبادلات بازرگاني ايران و كنيا                               (بر حسب دلار آمريكا)

دوره

صادرات

واردات

1374

1033623

248942

1375

501545

233943

1376

2692384

449605

1377

2502172

1249660

1378

2430959

2246462

1379

3876002

1131672

1380

2943110

7564243

1381

2364670

9546113

 نوشته : كامران نرجه    Kamran  Narjeh

اين مطلب در شماره آبان ماه 1383 ماهنامه اتاق بازرگاني درج شده است