وبلاگ علمي آموزشي رسام

 ويژگي هاي اقليمي و جغرافيايي
جمهوري تركمنستان با ‫488 هزار و ‫100 كيلومترمربع مساحت در آسياي ميانه و در كنار درياي خزر قرار دارد.‏ اين كشور از سمت جنوب به طول ‫992 كيلومتر با جمهوري اسلامي ايران, از سمت شرق به‌طول ‫744 كيلومتر با افغانستان, از سمت شمال شرقي به طول ‫1621 كيلومتر با ازبكستان و از سمت شمال غربي به طول ‫379 كيلومتر با قزاقستان هم مرز است‌.‏ طول خطوط ساحلي تركمنستان با درياي‌خزر در قسمت غربي به ‫1768 كيلومتر مي‌رسد
تركمنستان سرزمين پست و مسطحي است و بيابان‌هاي خشك اغلب نقاط آن را پوشانده‌اند.‏ تنها‫3 درصد از خاك اين سرزمين قابل كشاورزي است و ‫63 درصد از آن به مراتع طبيعي تعلق دارد.‏ ارتفاع بلندترين نقطه تركمنستان در قله ‫"آيري بابا‫" به ‫3139 متر مي‌رسد.‏ از سوي ديگر, كوه‌هاي ‫"كپه داغ‌‫" و ‫"پاراپامير‫" در جنوب غربي اين كشور قرار دارند و رودخانه آمودريا با ‫2620 كيلومتر درازا در اين كشور جاريست‌.‏ كانال معروف ‫"قره‌قوم‌‫" به عنوان بزرگترين كانال دنيا در آينده رودخانه آمودريا را به درياي خزر وصل مي‌كند.‏ به دليل وجود صحراي برهنه قره‌قوم, تركمنستان آب و هواي گرم و خشكي دارد و ميزان بارندگي آن در نقاط صحرايي به ‫80 ميلي‌متر مي‌رسد, اما در نقاط كوهستاني هم مرز با ايران ‫300 ميلي‌متر در سال باران دريافت مي‌شود
 
ويژگي هاي جمعيتي ،بهداشتي و فرهنگي
 طبق جديدترين برآورد (جولاي سال ‫2000 ميلادي) تركمنستان بالغ بر ‫5 ميليون و ‫118 هزار نفر جمعيت دارد.‏ نرخ رشد جمعيت تركمنستان حدود ‫1/87 درصد است, در حاليكه ميانگين نرخ مذكور در فاصله سال‌هاي ‫1990 تا ‫1998 حدود ‫1/3 درصد بود.‏
به طور ميانگين در هر كيلومترمربع از خاك اين سرزمين ‫10/48 نفر زندگي مي‌كنند.‏ همچنين نسبت جمعيت شهري تركمنستان به ‫45 درصد مي‌رسد.‏
77 درصد از مردم اين سرزمين از نژاد تركمن, ‫9/2 درصد ازبك, ‫6/7 درصد روس, ‫2 درصد قزاق و ‫5/1 درصد از ساير نژادها هستند.‏ همچنين ‫89 درصد از تركمن‌ها مسلمان, ‫9 درصد مسيحي (ارتدوكس شرقي) و ‫2 درصد پيرو ساير اديان هستند
زبان تركمني زبان رسمي مردم اين سرزمين است, ولي هنوز هم پس از استقلال تركمنستان از اتحادجماهيرشوروي, در امور اداري اين جمهوري از زبان روسي استفاده مي‌شود.‏ اقليتي از مردم نيز به زبان ازبكي صحبت مي‌كنند.‏
حداقل ‫98 درصد از مردان و‫96 درصد از زنان بالاي ‫15 ساله تركمنستان باسوادند.‏ مشكل تهيه آب آشاميدني, به ويژه در مناطق روستايي, بسياري از مناطق تركمنستان را با مشكلات بهداشتي مواجه ساخته است‌.‏
 
تقسيمات كشوري و ويژگي هاي سياسي
شهر عشق آباد پايتخت تركمنستان است و از ديگر مراكز پرجمعيت آن مي‌توان به ‫"بخارا‫" و ‫"غزنه‌‫" اشاره كرد.‏
تركمنستان در تاريخ ‫27 اكتبر سال ‫1991 پس از فروپاشي اتحادجماهيرشوروي, به استقلال رسيد
تركمنستان علاوه بر سازمان ملل متحد, در جامعه كشورهاي مشترك‌المنافع, اتحاديه همكاري‌هاي اقتصادي آسيا و اقيانوسيه, بانك ترميم و توسعه اروپايي, كميسيون اقتصادي سازمان ملل براي اروپا, سازمان همكاري‌هاي اقتصادي, كميسيون اقتصادي و اجتماعي سازمان ملل براي آسيا و اقيانوسيه, سازمان خواروبار و كشاورزي ملل متحد, بانك بين‌المللي ترميم و توسعه, سازمان بين‌المللي هواپيمايي كشوري, بانك توسعه اسلامي, بنگاه مالي بين‌المللي, سازمان بين‌المللي كار, صندوق بين‌المللي پول, سازمان بين‌المللي دريانوردي, سازمان بين‌المللي ارتباطات دور ماهواره‌اي, سازمان بين‌المللي مهاجرت, سازمان بين‌المللي استاندارد, اتحاديه بين‌المللي ارتباطات دور, جنبش عدم تعهد, سازمان كنفرانس اسلامي, سازمان منع سلاح‌هاي شيميايي, كميسيون سازمان ملل متحد براي تجارت و توسعه, سازمان اقتصادي, اجتماعي و فرهنگي ملل متحد, اتحاديه جهاني پست, فدراسيون جهاني اتحاديه‌هاي كارگري, سازمان بهداشت جهاني, سازمان جهاني هواشناسي و سازمان جهاني جهانگردي عضويت دارد.‏
 
ويژگي هاي اقتصادي
تركمنستان سرزمين پهناوري است كه بخش عمده‌اي از آن را بيابان‌ها تشكيل مي‌دهند.‏ مزارع عظيم پنبه در اين كشور, تركمنستان را به يكي از ‫10 كشور بزرگ توليدكننده پنبه در جهان تبديل كرده است‌.‏ همچنين تركمنستان داراي يكي از بزرگترين ذخاير گاز طبيعي دنياست‌.‏
ميزان توليد ناخالص ملي اين كشور در پايان سال ‫1999 ميلادي به ‫3/5 ميليارد دلار رسيد كه حداقل ‫10 درصد از آن محصولات كشاورزي, ‫65 درصد محصولات صنعتي و ‫25 درصد ديگر مربوط به فعاليت‌هاي خدماتي بود.‏ نرخ رشد توليد ناخالص داخلي اين كشور در آستانه سال ‫2000 ميلادي به ‫9 درصد رسيد, در حاليكه ميانگين نرخ مذكور در فاصله سال‌هاي ‫1990 تا ‫1998 ميلادي ( ‫11/58 ‫-) درصد بود.‏
ميزان درآمد سرانه ملي تركمنستان ‫660 دلار آمريكا و نرخ تورم آن حدود ‫30 درصد است‌.‏
تركمنستان بالغ بر ‫3 ميليون نيروي كار دارد كه نيمي از آنها در بخش كشاورزي و حدود 20 درصد از آنها در بخش صنعت شاغلند
اين كشور يكي از بزرگترين ذخاير سولفات سديم در جهان را داراست‌.‏ علاوه برآن, حدود ‫3/5 تريليون فوت مكعب ذخيره گاز طبيعي دارد.‏ از ديگر ذخاير طبيعي اين جمهوري مي‌توان به نفت خام, سرب, روي, يد, بروم, جيوه, طلا و پلاديوم اشاره كرد.‏
صنايع تركمنستان عبارتند از‫: صنايع شيميايي, غذايي, انرژي, نساجي, ماشين‌سازي, فرش‌بافي‌.‏ اين كشور همچنين اراضي گسترده‌اي از غلات دارد.‏ ميزان توليد گندم در تركمنستان به يك ميليون و ‫200 هزار تن در سال بالغ مي‌شود.‏
ظرفيت توليد انرژي الكتريكي در اين جمهوري حدود ‫8/74 ميليارد كيلو وات ساعت است كه تقريبا‫" تمامي آن از نيروگاه‌هاي حرارتي تامين مي‌شود.‏ ميزان مصرف داخلي برق تركمنستان در سال ‫1998 حدود ‫5/45 ميليارد كيلووات ساعت بود.‏ از اين رو تركمنستان در سال مذكور بيش از ‫2/7 ميليارد كيلو وات ساعت برق به همسايگان خود فروخت و ‫60 ميليون كيلووات ساعت برق از آنها خريد.‏
ارزش صادرات تركمنستان در پايان سال ‫1999 به ‫1/1 ميليارد دلار رسيد كه عمدتا‫" شامل نفت خام, گاز طبيعي و پنبه بود.‏ در آستانه سال ‫2000 ميلادي ايران, تركيه, روسيه, قزاقستان, تاجيكستان و آذربايجان به ترتيب بزرگترين شركاي صادراتي تركمنستان بودند.‏
همچنين در سال ‫1999 تركمنستان بالغ بر ‫1/25 ميليارد دلار كالا وارد كرد كه بيشتر شامل ماشين‌آلات صنعتي, وسايل حمل‌ونقل, مواد شيميايي و فرآورده‌هاي غذايي بود.‏ اوكراين, تركيه, روسيه, آلمان, آمريكا, قزاقستان و ازبكستان بزرگترين فروشندگان كالا به تركمنستان هستند
تركمنستان بالغ بر ‫2/1 ميليارد دلار بدهي خارجي دارد و درصدد است تا با يك برنامه فشرده اقتصادي به سرعت بدهي‌هاي خارجي خود را بازپرداخت كند.‏
واحد پول تركمنستان ‫"منات‌‫" نام دارد كه به يكصد ‫"تنزي‌‫" تقسيم مي‌شود.‏ در سيستم بانكي تركمنستان هر دلار آمريكا با ‫5200 منات تركمنستان برابري مي‌كند, درحاليكه در بازار آزاد هر دلار آمريكا برابر با ‫14 هزار و ‫500 منات است‌.‏
تركمنستان در سال‌هاي اخير بسيار سعي كرده است تا گاز طبيعي خود را پس از استخراج به توسط نزديكترين مسير به اروپا برساند.‏ تاكنون چندين طرح پيشنهادي براي صدور گاز تركمنستان به اروپا ارايه شده, ولي يقينا‫" نزديكترين مسير صدور گاز تركمنستان به اروپا از طريق خاك جمهوري اسلامي ايران است‌.‏ متاسفانه آمريكا در‫2 سال اخير با اعمال نفوذ در دستگاه‌هاي اجرايي اين كشور سعي دارد تا به هر طريق ممكن مسوولان تركمنستان را متقاعد سازد كه از صدور گاز از مسير ايران اجتناب ورزند.‏  ‏
 
ويژگي هاي ارتباطي و مواصلاتي 
سيستم مخابراتي تركمنستان برجاي مانده از دوران حكومت اتحادجماهيرشوروي است و كهنگي و فرسودگي آن مانع از توسعه امكانات مخابراتي به سراسر كشور مي‌شود.‏ در اين كشور حداقل ‫400 هزار شماره تلفن ثابت وجود دارد, ضمن آنكه در بخش وسايل ارتباط جمعي مردم تركمنستان امواج ‫16 ايستگاه راديويي‎AM‎ , ‫8 ايستگاه راديويي‎FM‎ و ‫2 ايستگاه راديويي با طول موج كوتاه را دريافت مي‌كنند.‏
برنامه‌هاي تلويزيوني اين كشور از طريق ‫3 شبكه در سراسر كشور منتشر مي‌شود.‏
در تركمنستان حداقل ‫2187 كيلومتر راه‌آهن, ‫24 هزار كيلومتر جاده اصلي و فرعي, ‫250 كيلومتر لوله انتقال نفت خام, ‫4400 كيلومتر لوله انتقال گاز طبيعي و ‫64 فرودگاه بزرگ و كوچك وجود دارد كه ‫13 فرودگاه از ميان آنها توانايي نشست و برخاست هواپيماهاي پهن پيكر را داراست‌.‏
 
مناسبات اقتصادي ايران با تركمنستان
ايران و تركمنستان به دليل اشتراك جغرافيايي و فرهنگي, مناسبات گسترده‌اي دارند.‏ روساي جمهوري دو كشور در سال‌هاي اخير بارها از تهران و عشق آباد ديدار كرده‌اند و زمينه‌هاي تحكيم روابط سياسي و اقتصادي في‌مابين را مورد بررسي قرار داده‌اند
در جديدترين كميسيون مشترك اقتصادي دو كشور, صادرات اتوبوس, ميني‌بوس, سواري, ساخت كارخانه آسفالت در تركمنستان, زهكشي انهار و صدور تراكتور, كمباين و واگن قطار از ايران به اين جمهوري مورد موافقت قرار گرفت‌.‏ اين اجلاس در آذرماه ‫1379 در عشق آباد برگزار شد.‏
صدور برق, بهره‌برداري از تاسيسات واحد نم‌زدايي نيروگاه‌ها و فروش سيمان و ماشين‌آلات راهسازي از ديگر توافقات اخير ايران و تركمنستان است‌.‏
بخش عمده‌اي از همكاري‌هاي مشترك اقتصادي ايران و تركمنستان مربوط به صدور خدمات فني و مهندسي است‌.‏ دوكشور در حال حاضر طرح ساخت ‫"سد دوستي‌‫" بر روي رودخانه هريرود (تجن) را در دست انجام دارند.‏ ساخت اين سد از ابتداي سال ‫1379 آغاز شده و تا سال ‫1385 ادامه خواهد يافت‌.‏ با اتمام عمليات ساخت سد دوستي كمبود آب آشاميدني شهر مشهد به طور كامل مرتفع مي‌شود, ضمن آنكه ‫20 هزار هكتار از اراضي تركمنستان و ‫20 هزار هكتار از اراضي ايران نيز به زير كشت خواهند رفت‌.‏
براساس قرارداد ديگري تركمنستان ‫8 ميليارد متر مكعب گاز طبيعي به ايران مي‌فروشد و در ازاي آن از پايانه‌هاي خليج فارس نفت دريافت مي‌دارد.‏
در بخش خدمات فني و مهندسي ساخت يك بزرگراه ‫50 كيلومتري ميان عشق آباد و گوگ‌تپه اخيرا‫" توسط مهندسان ايراني به پايان رسيد.‏ از سوي ديگر, شركت‌هاي ايراني هم اكنون ‫8 طرح عمراني به ارزش ‫110 ميليون دلار را در تركمنستان در دست اجرا دارند
دو كشور در بخش مبادلات بازرگاني نيز همكاري‌هاي گسترده‌اي‌دارند.‏  جمهوري‌اسلامي‌ايران در سال‌هاي اخير همواره چهارمين شريك بزرگ تجاري تركمنستان بوده و در ازاي فروش مواد غذايي, و كالاهاي مصرفي به تركمنستان, مصالح ساختماني و محصولات صنايع سبك را ازاين كشوروارد كرده است‌.‏‌ ايران در شش ماهه نخست سال ‫1379 حدود ‫8 هزار و ‫400 تن كالا به ارزش ‫44/6 ميليون دلار از اين كشور خريد و در عوض ‫115 هزار تن كالا به ارزش ‫48 ميليون دلار به اين كشور فروخت.‌ ميزان حمل‌ونقل كالاهاي تركمنستان تا پايان سال ‫2000 ميلادي از طريق راه آهن مشهد ‫- سرخس ‫- تجن به ‫1/5 ميليون تن رسيد و تا سال ‫2001 ميلادي به ‫2/5 ميليون تن افزايش مي‌يابد.
 ايران در پايان سال ‫2000 ميلادي جديدترين نمايشگاه كالاهاي توليدي خود رادر عشق‌آباد برگزار كرد و طي آن توانمندي‌هاي صادراتي خود را در عرصه مصالح ساختماني, شبكه آب و فاضلاب, تجهيزات پزشكي, مواد غذايي و بهداشتي, اتصالات, صنايع ماشين‌سازي و رنگ, شوينده‌ها و خدمات فني و مهندسي به نمايش گذاشت‌.‏
اضافه مي‌شود كه در فوريه سال ‫2001 ميلادي با سرمايه‌گذاري يك ميليارد ريالي بنياد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامي و به‌منظور تسهيل امور بازرگاني ميان ايران و تركمنستان, بازارچه ‫"اينچه‌برون‌‫" در شمال شرق شهرستان گنبد و در نقطه صفر مرزي تركمنستان احداث شد.‏

اين مطلب در شماره خرداد ۱۳۸۰ ماهنامه اتاق بازرگاني درج شده است.